Het luchtspoor van Terwolde
Terwolde kende vroeger twee steenfabrieken “Scherpenhof” en “De Vooruitgang”. De klei voor de Scherpenhof werd met een treintje met lorry’s aangevoerd uit Welsum. En die voor de Vooruitgang kwam uit de Meintjes, tussen Terwolde en Nijbroek. In het begin ging dat kleitransport met paard en wagen. Maar die aanvoer duurde veel te lang. Vandaar de aanleg van het treintje voor de Scherpenhof. De Vooruitgang zocht de oplossing in een luchtspoor.
Door B. ten Bosch
De Groote Polmate
Aan de Melkleenweg 4 te Terwolde staat De Groote Polmate, de boerderij is in 2020 door studenten van de opleiding HBO-archeologie van Saxion Hogeschool, Deventer ten behoeve van het vak ‘Historische Archeologie’ beschreven. Tijdens dat onderzoek werd aandacht besteed aan de geschiedenis van het gebouw en de bijgebouwen, de geschiedenis en ontwikkeling van het landschap en de eigenaren en bewoners die de boerderij in het verleden heeft gehad. Uitgangspunt voor het onderzoek zijn de boerderijen in de gemeente Voorst, waarvan de gegevens voorkomen in de kadastrale atlas van 1832.
Door Gert Gootjes en Henk Karrenbeld
De Beele
Het landgoed heeft een lange geschiedenis. In 1448 wordt in een tijnsboek al genoemd dat het goed lag in de Bylremark buurschap Voorsterklei.
De naam Beele heeft de betekenis van 'nieuw aangewassen land¹) Het was een spijker in handen van Zutphense elite.
Door Gerard Vrieling
Boeren, burgers en ....
Na dat den Hoochgeboren Vorst ende Heere de Prince van Orangien die tyrannye ende tgwelt der Spangiaerden veele Jaren tegengestaen hadde, ende doen de vyanden der waerheyt menichmael versochten hem om te brengen, twaer door verghift, schieten, oft anderssins, ende vanden Spaenschen Coninck tot een prijse ghestelt was van tachtich duysent Croonen wie hem ombrochte, met beloft daer by van Edel te maken, ende boven dien te vergeven de booste misdaet dien hy bedreven mocht hebben (....) so is ten laetsten zijn . . . . . . .
Door Annemarie Geerts
Het gaat nu echt veranderen!
1806-1813
Op 1 januari 2018 bestaat de gemeente Voorst 200 jaar en de OKV heeft onze voormalig burgemeester mr. J.H.J. van Blommestein verzocht daar zijn licht over te laten schijnen. In samenspraak met onze redacteur Ineke van der Vegte is een drietal artikelen gemaakt over het ontstaan van de gemeente Voorst.
In dit nummer het derde en laatste deel van de serie, dat terugkijkt op de periode 1806-1813, waarin ons land Koninkrijk Holland wordt en aansluitend een deel van Frankrijk.
Door Ineke van der Vegte-van Asselt
Wie heeft er niet één "Van Bosheide" in Wilp
Er lag nog een uitnodiging van Evert Jan van Bosheide en zijn vrouw om een keer te komen kijken en praten bij hen thuis in Wilp. Nu niet zoals de vorige keer over de oudste fiets van Nederland” (zie artikel in Kroniek nummer 4, 2016) maar over de schilderijen van Andries, zijn vader.
Andries Joannes Jurrien van Bosheide (1882-1995) was huisschilder en kunstschilder te Wilp. Hij had een goede vakopleiding genoten, was zelfs in Antwerpen op een schilderschool geweest. Leerlingen genoten daar een brede opleiding.
Door Ineke van de Vegte - van Asselt
De Veluwse boerderij, begin 20e eeuw
“Een lappendeken van kleur!”
Herinneringen, aangereikt door de heer R. (Roelof) ten Voorde, aan zijn leven op de
boerderij aan de Woudweg in Teuge, waar hij in 1940 is geboren. Ook vertelt hij over de periode daarvoor, die van zijn vader A. (Albert) ten Voorde.
Begin vorige eeuw waren de meeste Veluwse boerderijen een gemengd bedrijf. Het waren kleine boerenbedrijven, ze waren niet allemaal hetzelfde. De meeste boeren hadden weiland, bedreven akkerbouw, hadden een boomgaard . . . .
Door Ineke van de Vegte - van Asselt
Bodes in de gemeente Voorst
Op de openingsbijeenkomst van Open Monumentendag 2017 vertelde Harry Weijn, bode en marktmeester van de gemeente Voorst, een verhaal over de gemeente Voorst en de bodes die er in de loop der jaren hebben gewerkt. De redactie van Kroniek is verheugd dat we met de plaatsing van zijn toespraak het werk van de bodes in de afgelopen eeuwen voor het voetlicht mogen brengen.
Door Harry Weijn
Hotel van Enter in Twello
Jan de Beijer tekende in 1744 “het dorp Twello” met de N.H. Kerk. Hij tekende ‘ad viv:delin:’ dat wil zeggen ‘naar het leven getekend’, dus zoals het er werkelijk uitzag. Op die tekening staat rechtsonder het huis van Antonij van Enter. Later genoemd Antonij van Enters hofstede, de Statenhoed en Hotel van Enter. Dit artikel beperkt zich tot de periode waarin de familie Van Enter uitbater was van Hotel van Enter.
Door Jan Groenenberg
Telmerken
Boerderijen zijn van oorsprong gebouwd als hallenhuis. Mens en vee woonden in één ruimte. De boerderijen werden gebouwd met gebruikmaking van ankergebinten. In het midden tussen de gebintstijlen ontstond de deel, met aan weerszijden ruimten waar in de winter het vee in potstallen gestald werd, zoals koeien, varkens en paarden. De ruimte boven werd gebruikt voor o.a. hooiopslag en soms werd een stuk gebruikt als nachtverblijf voor kippen. Tot ver in de 18e eeuw diende de veehouderij hoofdzakelijk . . . . . .
Door Wim Jansen
De Bonte Beer in Voorst
Dorpsherberg de Bonte Beer op de hoek van de Straatweg en de Klarenbeekseweg bestond waarschijnlijk al voor 1600. In de 17e eeuw was er ook nog een brouwerij aan verbonden. De Beer was tot de opheffing rond 1870 één van de belangrijkste trefpunten in de Voorster samenleving. De herberg was een veel gezochte vergaderplaats voor bijvoorbeeld het markebestuur en een bekend veilinghuis: menig nu nog bestaand boerenhuis in Voorst wisselde in de Beer wel eens van eigenaar of pachter. De eerste vermelding van De Beer werd gevonden in het doopboek van Voorst:
Door Gerrie Groenewold
“Verkoop bij den keersse”
Onroerend goed werd in vroegere tijden veelal onderhands verkocht bij een “Brandende keersse”. Het verkopen met gebruik maken van een brandende kaars, ‘bij den uytgane van den keersse’, was in die tijd de gewoonte bij de verkoop van onroerend goed. Er brandde bij zo’n verkoop een stukje waskaars van een bepaalde lengte en dikte en zolang die aan was, mocht iedereen nog bieden. Wilde een (keuter)boer een stuk land verkopen dan werd dat bekend gemaakt. Vaak gebeurde dat bij “Kerckespraecke”.
Door Bernard van ‘t Erve
Een Duivense kleermaker in Twello
Johannes Chris anus Nijsen (*Duiven 10 januari 1856, † Voorst-Twello 16 januari 1944) wordt als vierde kind in het gezin van onze overgrootouders Nijsen-Beekman in Duiven geboren. Jan Nijsen is de derde zoon en dus milieplichtig. Hij vervult zijn eerste oefening bij het 7e regiment infanterie van mei 1876 tot mei 1877 en komt dan terug naar Duiven met groot verlof. Met de dood van zijn vader Arnoldus Nijsen in 1879 verschijnt de naam van Jan voor het eerst in een akte. . . . . .
Door Marcel Pelgrom en Carla Nijsen
De Gietelse Brouwerij te Voorst
“Wie eenigen tijd in ‘t schoone omstreken zoo rijke Zutphen vertoeft, die verzuimt doorgaans niet een toer te maken over het dorp Voorst naar een der beide uitspanningsplaatsen de Gietelsche Brouwerij of den Zutphenschen Boer. Bij inwoners van Deventer en van Zutphen genieten zij een welverdiende vermaardheid”. Zo beschreef dominee Craandijk in 1874 in zijn ‘Wandelingen door Nederland’ de twee bekende herbergen in Gietelo. In dit artikel richten we ons op de ‘Gietelsche Brouwerij’.
Door Jan Groenenberg
Het meest gefotografeerde huis van Nijbroek
In dat mooie oude huis, tegenover de kerk en pomp in Nijbroek, ben ik te gast bij mevrouw Jansen om haar verhalen te horen over het huis en Nijbroek. De oude pomp is al lang weg, dat vindt mevrouw Jansen heel jammer. Ook de oude school met de klokgevel is verdwenen. Dat was een bijzonder gebouw. In een boekje laat ze mij een prachtig plaatje van de school zien. Veel is er veranderd in de loop van de jaren in Nijbroek, maar het huis uit 1869 staat nog fier recht tegenover de kerk en de nieuwe pomp.
Door Ineke van der Vegte-van Asselt
Patriotten rond de Lathmer
In de nacht van 6 op 7 augustus 1788 schoten veel inwoners van Gorssel verschrikt rechtop in hun bed. Ze werden uit Morpheus armen gerukt door geknetter van explosies en luide knallen, komend van de Gorsselse hei. Daar bevond zich al twee jaar op een afstand van “geen hondert schreden van de ordinaire rijdweg van Deventer naar Zutphen”, ter hoogte van de voormalige stopplaats van de postwagen, het grafmonument van Joan Derk van der Capellen tot den Pol en zijn vrouw. Hij had in een eerdere . . .
"Jij moet het doen"
Met deze woorden ongeveer eindigde het gesprek waarin de heer Crompvoets gevraagd werd voorzitter te worden van de op te richten Oudheid Kundige Vereniging (OKV). Er werd gezegd: “We hebben iemand nodig die goed papieren kan lezen en de mensen kan toespreken”.
Door Ineke van der Vegte-van Asselt
Het is niet pluis in Voorst
Volksverhalen en volksvertellingen zijn aleeuwen oud. Ze werden tijdens de langewinteravonden bij het haardvuur generatie op generatie aan elkaar doorverteld. Wonderlijke verhalen, soms met een kern van waarheid, die naarmate de eeuwen voorbij slopen steeds meer een mystieke inhoud kregen. De waarheid was al lang niet meer te achterhalen en vooral angstige personen zagen daarin dan ook duivels, spoken en geesten.
Door Milly Westerhuis
Boerderij de Dernhorst
Op de plek waar tot voor kort de kwekerij van Schoneveld Breeding stond, heeft vroeger boerderij de Dernhorst gestaan. Er is nog een foto bewaard gebleven uit 1887 waarop de boerderij fraai is afgebeeld. Aan de rechterkant van de foto is de aangebouwde landheers- of lanterskamer zichtbaar. De eigenaar van de boerderij verbleef hier regelmatig in de zomerperiode. In de winter verbleef men liever in de stad Deventer. De meest eenvoudige lanterskamer was in feite niet meer dan een bijkamer in de boerderij . . . . .
Door Jan Groenenberg
Familie Harmsen op de Stakenberg
Opa Hendrik Harmsen was de eerste boer uit onze familie op de Stakenberg. Mijn vader Gerrit Jan was een jaar of 10 oud toen mijn opa in 1917 vanuit een kleine boerderij in Vorden met zijn gezin richting de Poll is getrokken. Een broer van mijn opa woonde al op landgoed de Poll. Toen boerderijde Bremte vrijkwam wilde mijn opa graag verhuizen naar de Bremte. Daar was de grond namelijk iets beter dan bij de Stakenberg. De Bremte was ook iets groter, 30hectare, de Stakenberg ruim 26 hectare. Maar de familie Van Weede (eigenaren van de Poll . . . . .
Door Elsbeth Volker
Duistervoorde
Duistervoorde is gelegen aan de zuidwestzijde van het dorp Twello. Duistervoorde heeft een rijke geschiedenis. Het ontstond uit en rondom het van oorsprong middeleeuwse huis Duistervoorde, waarvan reeds in 1358 melding werd gemaakt. Bijzonder is de al enkele eeuwen oude verbinding met de R.K. kerk. De bewoners van dit aanzienlijke huis bleven tijdens en na de Reformatie trouw aan de R.K. kerk en maakten Duistervoorde jarenlang tot een belangrijke schakel tussen de katholieken . . . . . . .
De Twellose Kerkbrand
Aan de muur van de Twellose dorpskerk hangt een oud emaillebord van de ANWB met de tekst “In 1522 door brand geteisterd” Achter deze summiere mededeling gaat een ware dorpstragedie schuil die zich in de herfst van 1522 – nu 500 jaar geleden – afspeelde. Het drama kreeg voor het eerst aandacht in een Deventer Dagbladpublicatie van 21 oktober 1978. Deze bijdrage plaatst de historische gebeurtenis in zijn bredere context.
Door Hans Hermsen
Op arme mensen mag je jagen
Armenjager; de term suggereert dat je zo arm kon zijn dat er op je gejaagd mocht worden. En als je eind 17de eeuw uit Voorst was gejaagd stond in de volgende plaats de volgende armenjager klaar om je te sommeren door te lopen en niet in het dorp te blijven hangen. In de Gouden Eeuw kende men in Amsterdam de armenjager, dat was iemand die met honden en gewapende lieden klopjachten op bedelaars . . . .
Door Evelien Marskamp
Mijn herinneringen aan de R.K. Huishoudschool
Mevrouw (Vrony) van der Tol werd in 1957 gevraagd door de heer Wagenaar van de ABTB of zij misschien directrice wilde worden van de huishoudschool. Zij nam de uitnodiging aan. Maar het was geen mooie school waarvan zij directrice werd. De leslokalen lagen verspreid. Er werd les gegeven in de kleuterschool, de lagere school en in het patronaat (nu restaurant “De Vier Seizoenen”). Bovendien werden de lokalen ’s avonds door . . . . . .
Door Vrony Aarnink - van der Tol (†)
Verkiezingen anno 1879
In de 19e eeuw waren er nog geen landelijke politieke partijen die zich met de verkiezingen van de Provinciale Staten bemoeiden. Ieder gewest of gemeente had zijn eigen kandidaten. Zo ook in de gemeente Voorst, zoals blijkt uit deze advertentie uit de Apeldoornsche Courant van 1 februari 1879 voor de verkiezingen van dinsdag 4 februari 1879. Ook toen was er wel eens commentaar op een kandidaat, dat dan per advertentie werd weerlegd.
Spoorwegongeluk te Twello
De spoorlijn werd beheerd en geëxploiteerd door de Hollandsche IJzeren Spoorweg Maatschappij (HIJSM of kortweg HSM). In 1900 was er nog sprake van een enkelsporige lijn. Bij Twello waren er twee sporen. De twee treinen passeerden elkaar normaalgesproken ter hoogte van Bathmen. Doordat de sneltrein uit Amsterdam ruim twintig minuten vertraging had, moesten ze elkaar nu bij Twello passeren. De wisselwachter Evert Evers had verzuimd het wissel om te leggen. Daardoor stond de stoptrein te wachten op het rechte spoor in plaats van op het zijspoor . . .
Door Jan Groenenberg
Historie Voorster Straatnamen
De herkomst van de naam Oude Zutphenseweg laat zich gemakkelijk raden: het is een gedeelte van de oude weg van Apeldoorn naar Zutphen. Na de aanleg van de nieuwe straatweg in 1824 raakte de oude route als doorgaande weg in onbruik. De oude weg van Apeldoorn naar Zutphen slingerde zich vroeger over de hogere delen van het landschap. Komend vanaf De Kar ging de weg over de oude Sluinerweg, langs het tolhek waar nu Bunte woont en vervolgens over de brug van de Stougraaf. Dan bij de Tuitert. . . . .
Door Maren Brascamp
De Garelaer bij de Clabanus
Aan de Clabanusweg op de grens van de gemeente Voorst en Beekbergen staat de boerderij met de naam ‘Het Goirle’, een in witte kalkzandsteen gebouwde boerderij van omstreeks 1913. Hiervan circuleerde rond 1960 een ansichtkaart. Dit erf dat oudtijds onder de buurschap Appen viel van het kerspel Voorst, lag bij de Klabanus of Clabanus, een voormalige brug over de Boven- of Loenense Beek, later ook wel Molenbeek genoemd (en verderop richting Voorst Voorsterbeek genoemd). De straat daar heet tegenwoordig Clabanusweg (Klarenbeek). De boerderij het Goirle is de . . . .
Door Ans Burie-Gotink
Oorlogsverhalen
Het woord 'Bevrijding'
Verhalen van A. Linthorst
Kloosterboer 1940-1945
Memoirs of a Tail End Charlie
Toen de oorlog in 1939 uitbrak was broer Alf de eerste thuis die het leger in ging. Ik keek altijd tegen hem op en was erg in de war over zijn vertrek. “God, what if he got killed?” vroeg ik mij af. De vraag raakte mij zo erg dat ik vaak huilde,, . . . .
Door Linton Stephenson
Speciale Kroniek 112 pagina's
Oorlog en Vrede
in de gemeente Voorst
Prijs € 5,-
Het boekje is nog verkrijgbaar
bij Oonk in Twello.
Ook te bestellen op:
info@HistorischeVerenigingVoorst.nl
